Zdjęcie z Pexels wykonane przez Olly
PayPo, Klarna, PKO BP Płacę póżniej, Alior Pay i inne, to usługi płatności odroczonych i na raty, znane też jako Buy Now, Pay Later czyli BNPL. Dzięki oferowaniu wygodnych zakupów z możliwością zapłaty później, są one dzisiaj popularnym rozwiązaniem dla wielu konsumentów. Może potrzebujesz eleganckich butów, ale nie masz czasu na pójście do sklepu i przymierzenie ich? Dzisiaj możesz zamówić kilka par, wybrać te odpowiednie, resztę zwrócić, a po upływie 30 dni zapłacić za jedną parę.
Niestety, jak wiele innych rzeczy w naszym życiu, taki rodzaj wygody wiąże się z pewnymi ryzykami. Usługi płatności odroczonych nie są oczywiście z założenia złe, nie sugerujemy również, żeby całkowicie przestać z nich korzystać. Ale, do spraw finansowych zawsze należy podchodzić z ostrożnością, szczególnie jeśli chodzi o aplikacje zarabiające na decyzjach podejmowanych pod wpływem impulsu i kuszących nas swoją wygodą i prostotą.
Oto najważniejsze z ryzyk związanych z płatnościami odroczonymi, o których warto wiedzieć przed skorzystaniem z ich usług:
Ryzyko zadłużenia
Przede wszystkim, BNPL może zachęcać nas do impulsywnych zakupów, ponieważ koszt naturalnie wydaje się niższy, jeśli jest rozłożony na kilka płatności. Przeczytaj nasz artykuł o impulsywnych zakupach, jeśli chcesz wiedzieć więcej o niebezpieczeństwach związanych z nawykiem kupowania pod wpływem impulsu. W skrócie, sklepy internetowe oraz technologie typu BNPL są celowo zaprojektowane, aby konsumenci podejmowali decyzje szybko, bez zastanowienia. Takie pochopne zakupy łatwo mogą doprowadzić do utraty kontroli nad swoim budżetem.
Twój zakup z użyciem usługi takiej jak Klarna, czy Paypo może zająć Ci 10 minut, ale co jeśli 5 minut później przypomną Ci się zbliżające się święta, czy wakacyjny wyjazd?
Coś, co przed chwilą wydawało się świetną i wygodną opcją, nagle objawia się jako kosztowne zobowiązanie się do spłaty przez następne trzy miesiące. Nic dziwnego, jeśli od razu po zakupie wolisz zapomnieć o całej sprawie, lokując zbliżający się termin spłaty gdzieś z tyłu głowy. A dokładnie z tym wiąże się kolejne ryzyko, czyli:
Opóźnienia w płatnościach i związane z tym kary
Decyzja o zakupach podjęta pochopnie może doprowadzić do przypadków, w których zapomnimy o zbliżającej się spłacie raty. BNPL często szczycą się swoimi zerowymi oprocentowaniami, ale warto sprawdzić w ofercie, co dzieje się w przypadku braku spłaty w terminie. Jest duża szansa, że opóźnienie ze spłatami może doprowadzić do nieoczekiwanych dodatkowych opłat, czy zwiększeniem się kosztu całkowitego zakupu. Coś, co wydawało się miłą wygodą, może miesiąc później okazać się bolesną kulą u nogi!
Zdjęcie z Pexels wykonane przez Olly
Problem może również urosnąć do jeszcze większych rozmiarów, jeśli mimo przypomnień i naliczania odsetek, nadal nie spłacisz swojego zobowiązania. Wtedy, firma BNPL przechodzi do kolejnego etapu - windykacji należności. Proces ten może być prowadzony wewnętrznie przez dział windykacji firmy lub zewnętrznie zlecony firmie windykacyjnej. Na tym etapie, najgroźniejszą konsekwencją konsekwentnego nie spłacania zobowiązania jest ryzyko przekazania informacji o Twoim zadłużeniu Biuru Informacji Kredytowej (BIK) lub Krajowemu Rejestrze Długów (KRD). To natomiast negatywnie wpłynie na Twoją zdolność kredytową i może utrudnić Ci przyszłe uzyskanie kredytu, leasingu, czy pożyczki.
W tym aspekcie, korzystanie z usług płatności odroczonych przypomina konsekwencje nie spłacania pożyczek krótkoterminowych; “chwilówek”. Zachęcamy więc do przeczytania artykułu na ten temat.
Brak świadomości o nakładających się zobowiązaniach
Kiedy usługi typu BNPL swoją wygodą i prostotą zachęcają Cię do kupna na raty lub z odroczoną zapłatą, łatwo można zaciągnąć więcej zobowiązań, niż da się spłacić. Jeśli w przeciągu miesiąca zakupisz dwa produkty do zapłaty w ratach oraz jeden z zapłatą po upływie 30 dni, kończysz z trzema równoległymi procesami spłacania, z różnymi terminami płatności. Jeśli nie będziesz dokładnie śledził(a) tych terminów i liczby aktywnych rat, małe pojedyncze zobowiązania nachodzą na siebie i rosną do rozmiarów realnego obciążenia finansowego!
Ten proces nakładania na siebie długów określa się w języku angielskim terminem - debt stacking. Aby uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji żonglowania długami, przed zdecydowaniem się na usługę BNPL, zastanów się:
- czy zakup jest przemyślaną decyzją, czy raczej impulsywną chęcią posiadania rzeczy “tu i teraz”, bez uwagi na brak wymaganych środków,
- czy nie posiadasz już wcześniej zaciągniętych zobowiązań, a jeśli tak: czy dołożenie kolejnego długu jest czymś na co możesz sobie pozwolić,
- czy będziesz w stanie na bieżąco monitorować zbliżające się terminy spłaty.
Impulsywnie kupiony produkt nie jest warty poważnych konsekwencji, które mogą Cię czekać, jeśli nie podejdziesz poważnie do tego zobowiązania.
Złudzenie “bezpłatnego” kredytu
Zdjęcie z Pexels wykonane przez Karolinę Grabowską
Usługi BNPL głośno reklamują braki oprocentowań przy odroczonych płatnościach. Jest to szczególnie zachęcające, ponieważ daje złudzenie darmowego finansowania. Onieśmielająca cena produktu ukazuje nam w postaci małych, wygodnych rat. Lęk związany z dużym i kosztownym zakupem zamienia się w przekonanie, że nie wykorzystanie tej świetnej oferty to wręcz głupota i sknerstwo. Nasza ostrożność maleje, a my decydujemy się na to zobowiązanie - bez świadomości, że ryzyko kosztów rośnie przy każdej opóźnionej płatności.
Problemy ze zwrotami i reklamacjami
Jedna z trudności charakterystycznych dla usług BNPL to skomplikowanie procesu zwrotów i reklamacji. Oczywiste jest, że w procesie zwracania produktu, zwrot kosztów zakupu może przeciągać się do momentu rozpatrzenia zwrotu przez sprzedawcę. Jednak, jeśli w tym równaniu gra rolę również pośrednik BNPL, może on nadal oczekiwać wpłaty za zwrócony produkt. Może to doprowadzić do absurdalnych sytuacji, w których nadal musisz opłacać dawno temu zwrócony produkt.
Dlatego, przed zdecydowaniem się na usługę BNPL, warto przewidzieć sytuacje, w których zwrot produktu będzie wskazany i odpowiednio się na nie przygotować. Dobrze jest też sprawdzić, co o takiej sytuacji mówi regulamin oferty BNPL.
Jak korzystanie z BNPL wpływa na nasze codzienne życie?
BNPL zaprojektowane zostało po to, aby ułatwić nam zakupy, niezależnie od czasu, miejsca, czy stanu naszego portfela. Nie dziwi więc, że usługa zyskała znaczną popularność na całym świecie. Jednak, tak samo jak inne nasze decyzje, nawyk korzystania z BNPL może na nieprzewidywane sposoby wpłynąć na nasze codzienne zachowanie. Badania przeprowadzone przez amerykańską organizację FINRA udowodniły, że ludzie korzystający z serwisów BNPL są bardziej skłonni do korzystania z innych serwisów generujących opłaty. Są również bardziej podatni na spłacanie jedynie minimalnych opłat za salda na kartach kredytowych, czy przekraczanie limitów na tych kartach.
Coś, co wydaje się nieszkodliwym ułatwieniem codziennego życia, może podświadomie ukształtować nasze finansowe nawyki. Bez odpowiedniej ostrożności i uważności, możemy wejść na drogę stopniowego zadłużenia. Droga powrotna nie należy do łatwych.
O czym warto pamiętać w trakcie korzystania z ofert “Kup teraz, Zapłać później”?
1. Nie wychodź poza budżet. Pamiętaj, że płatność odroczona nie różni się niczym od płatności tu i teraz. Jeśli wiesz, że na coś Cię nie stać, powstrzymaj się od zakupów.
2. Pilnuj terminów spłaty. Podchodź odpowiedzialnie do terminów zobowiązań. Uwzględnij je w swoim miesięcznym budżecie i unikaj spóźnień - inaczej konsekwencje będą bolesne!
3. Zapoznaj się z umową. Pamiętaj, że chodzi o Twoje pieniądze! Impulsywnie kupiona rzecz nie jest warta nieprzyjemnych niespodzianek związanych z nie przeczytaniem umowy BNPL.
4. Korzystaj ze sprawdzonych dostawców. Nie powierzaj swoich danych osobowych i przyszłych pieniędzy nie sprawdzonej firmie! Tak jak w przypadku pożyczkodawców, niezbędne jest sprawdzenie legalności firm oferujących usługi “kup teraz, zapłać później”
